Në fund të shekullit XIX, prifti katolik italo-shqiptar Fr. Leonardo De Martino, i njohur për përkthimet dhe krijimtarinë e tij patriotike dhe fetare, solli për publikun shqiptar një nga poezitë më prekëse të poetit italian Tommaso Grossi: “Il lamento della prigioniera” (“Vaji i të Burgosurës”). Kjo poezi, përkthyer mjeshtërisht në shqip, është ruajtur në një dokument të rrallë me vlerë kulturore, e botuar më 1879 në Prizren.
Përmbajtja: Një zë i mbyllur në errësirë që i flet një dallëndysheje
Poezia është shkruar në formë dialogu të ndjerë midis një gruaje të burgosur dhe një dallëndysheje që këndon pranë dritares së saj. Në përkthimin poetik shqip, dallëndyshja bëhet simbol i lirisë, ndërsa zëri i vajzës i jep zë të gjithë atyre që janë të mbyllur, të harruar, të ndarë nga bota.
Fragment nga përkthimi:
Mbj dalndisë e sekretëntisëme,
Ki rrii n’njëjun n’at balkte,
At far kangë kak lottusemë
Për gjithë nadie tui kennte…
Vëttun-kikia në harrim,
E prëi fatit it liscinëme…
Kjiai, se s’këe ma t’mirë derman,
Kjiai, dalndisë, me zanin tan’.
Konteksti: Prizreni, 1879 – një qendër kulturore shqiptare nën Perandorinë Osmane
Botuar në Prizren më 11 nëntor 1879, kjo poezi është një ndër shembujt e parë të përkthimit të poezisë evropiane në gjuhën shqipe. Fr. Leonardo De Martino, i cili shërbente si misionar apostolik, përktheu poezinë në dialektin gegë duke ruajtur strukturën metrike, melodinë e zërit dhe thellësinë emocionale të origjinalit.
Vlera letrare dhe historike
Ky dokument është dëshmi:
- E nivelit të lartë poetik të përkthimeve në gjuhën shqipe qysh në shek. XIX;
- E përpjekjeve për të pasuruar letërsinë shqipe me vepra të huaja me vlera universale;
- E roli të klerikëve shqiptarë në zhvillimin e kulturës kombëtare.
Pjesë nga origjinali italian
(“Il lamento della prigioniera” – Tommaso Grossi)
Rondinella pellegrina,
Che ti posi in sul verone,
Ricantando ogni mattina
Quella fievole canzone…
Solitaria nell’oblio,
Dal tuo sposo abbandonata,
Piangi forse al pianto mio…
