Në sallën e gjyqit të Gjirokastrës, një grua akuzon Partinë, hetuesinë dhe drejtësinë. Rrëzimi i një kuadri dhe një dëshmi e pakëndshme për sistemin
GJIROKASTËR, QERSHOR 1985 — Në një sallë gjyqi të tejmbushur, ku dëshmitarët, hetuesit, gjyqtarët dhe kuadrot e lartë të Partisë kishin zënë vendet në heshtje të tensionuar, Afesa Lula, ish-drejtore e Ndërmarrjes së Prodhimeve të Veshjeve në Gjirokastër, akuzohej për shpërdorim detyre, përvetësim pasurie socialiste dhe shkelje të ligjeve mbi valutën dhe arin.
Por ajo që ndodhi në sallë, tejkaloi kufijtë e një gjyqi penal: një rrëfim i drejtpërdrejtë i dhunës institucionale, i frikës, dhe një revoltë publike brenda sistemit.
🎭 Rrëfimi që tronditi sallën: “Më kthyen në kufomë…”
“Shokët e hetuesisë më shfrytëzuan në momentet më të vështira. Më thoshin: ‘Ku do vesh tani, të arrestuan burrin, do të marrin edhe fëmijët…’”, – deklaroi Afesa përpara trupit gjykues të kryesuar nga Fatmira Leskaj, anëtare e Gjykatës së Lartë.
Ajo tregoi sesi e kishin futur gra provokatore në birucë, dhe se pranimi i fajësisë kishte ardhur pas torturash të rënda fizike e psikologjike. Kur nisi të fliste, nuk ndalej më. Gishtin e akuzës e drejtoi kudo: te Komiteti i Partisë, hetuesia, gjykata, dhe veçanërisht ndaj kryetarit të Komitetit Ekzekutiv të rrethit, Nedin Hoxha, që sipas saj e kishte urdhëruar arrestimin për hakmarrje personale.
⚖️ Nga trikotazhet, tek dollarët dhe pantallonat e fëmijëve
Hetimet përfshinin një listë të gjatë episodësh që përfshinin:
- Shpërdorim detyre: duke ndryshuar çmimet e prodhimeve pa autorizim dhe duke urdhëruar prodhime trikotazhi për klientë të veçantë.
- Shkelje të dispozitave valutore: për disa transaksione të vogla në dollarë amerikanë (17, 15 dhe 50 USD).
- Përvetësim pasurie: përmes dhënies së trikotazheve kundrejt pagesës jashtë sistemit zyrtar – për një total prej 2.576 lekësh, një shumë simbolike, por me pasoja serioze në atë kohë.
👥 Nga ministrat tek shoferët – kush e ngarkoi me përgjegjësi?
Në dosje shfaqen dhjetëra dëshmitarë: nga Esma Ulqinaku, zëvendësministre, te Marjeta Stavre, drejtoreshë në ministri, e deri te punonjës të thjeshtë si Ibrahim Çela, shofer, apo magazinierja Nazire Maledhi.
Afesa i mohoi shumicën e akuzave, por ngulte këmbë që të ballafaqohej me secilin prej tyre, sepse – siç tha – “shumë prej këtyre dëshmive janë fabrikuar nga frika apo urdhri”.
🧠 “Nuk isha specialiste për çmime. Kishte të tjerë për këtë punë!”
Në përpjekje për të shpjeguar veten, Afesa tregoi se kishte kërkuar disa herë zëvendësimin e magazinieres Nazire Maledhi, për të cilën kishte dyshime për keqpërdorim. Por kërkesat, edhe pse të shkruara, kishin mbetur pa përgjigje.
Ajo pretendoi se nuk kishte qenë kompetente për shumë nga veprimet që i atribuoheshin dhe se kishte pasur specialistë përkatës që duhet të mbikëqyrnin çështjet financiare dhe normat e prodhimit.
🔥 “Ti je femër e përdalë, të njeh gjithë Tirana!”
Në një moment dramatik të gjyqit, gjatë përballjes me Marjeta Stavren, Afesa shpërtheu në akuza personale:
“Ti je femër e përdalë! Të njeh e gjithë Tirana!”
I njëjti stil u ndoq edhe ndaj dëshmitarëve të tjerë, si Shero Bakiri, kuadër në Komitetin Ekzekutiv, dhe të tjerë që e kishin akuzuar për trikotazhe me porosi. Madje, e bija e Afesës, Lindita Lula, studente në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja, në fund të gjyqit u ngrit dhe bërtiti:
“Mbahu, Shote Galica!”
🚨 Gjyqi përfundon, por sistemi tronditet
Gjykata e dënoi Afesa Lulon me 1 vit heqje lirie. Por gjyqi nxori në pah çarje në sistemin gjyqësor, hetuesi dhe sidomos në perceptimin popullor për drejtësinë socialiste.
Hetuesia e Përgjithshme dhe Prokuroria e Përgjithshme, në raportet e tyre të brendshme, shprehën pakënaqësi për mënyrën si u menaxhua seanca, për tolerancën e tepruar ndaj akuzave të Afesës dhe ndikimin negativ që pati në opinionin publik.
🧩 Fundi i një karriere – fillimi i një dyshimi të madh
Rasti i Afesa Lulos mbetet një simbol i dyshimeve të brendshme, kontradiktave ideologjike dhe keqpërdorimeve institucionale në vitet e fundit të regjimit komunist.
Ishte një proces ku drejtësia u përpoq të ruante formën, por realiteti shpërtheu si rrufe – nga zemërimi, frika dhe akuzat që nuk mund të heshteshin më.
