Një portret i pazakontë diplomati, mendimtari dhe njeriu që nuk u përshtat kurrë me “etikën socialiste”
Nga Redaksia | Historiani.com
Në mesin e vitit 1965, në zyrat e Komitetit të Partisë së Punës të Shqipërisë, qarkullonte një emër që nuk i përkiste asnjë kuadri vendor, por që përflitej më shumë se disa sekretarë partie: Moris Masoz – belgu, gazetari, drejtues kulture, dhe mbi të gjitha, një figurë që kishte fituar një ndikim të çuditshëm në rrethin e ngushtë të të huajve në Shqipëri.
🇧🇪 Kush ishte Moris Masoz?
Moris Masoz (shkruar në dokument edhe si Maurice Massoz) ishte pjesë e një grupi të huajsh belgë të përfshirë në veprimtari kulturore dhe mediatike në Shqipëri, përfshirë edhe bashkëpunime me Radio Tirana. Ai paraqitet në dokument si një njeri me nivel kulturor të lartë, me mendime të artikuluara, por edhe me një ndjeshmëri të fortë ndaj padrejtësisë dhe një temperament të vështirë për ta kontrolluar.
🧊 “Qëndrim i ftohtë ndaj kolektivit”
Një nga akuzat e para që i bëhen Masozit nga Partia është se ai ruante një distancë të thellë me kolektivin shqiptar, duke preferuar të shoqërohej vetëm me një grup të vogël të huajsh – shpesh të përzgjedhur në bazë të bindjeve apo marrëdhënieve personale. Ai nuk ishte i afërt me shqiptarët dhe kjo, në një sistem ku “afërsia me masat” ishte normë politike, përkthehej menjëherë si mosbesim klasor.
💬 “Flet keq për kolegët e tij belgë”
Masoz nuk kurseu kritikat për dy kolege belge që punonin në Shqipëri dhe që, sipas tij, kishin sjellje të papërshtatshme, lidhje të dyshimta me shqiptarë, dhe mentalitet borgjez. Por për Partinë shqiptare, vetë mënyra si ai bënte këto komente – përmes rrjeteve të brendshme jozyrtare dhe “thashethemeve ideologjike” – ishte shqetësuese.
💢 Përplasja me normat e Partisë
Në dokument thuhet:
“Ka tendencën të kritikojë, të qëndrojë anash, të mos bashkëpunojë… Është i ndjeshëm ndaj çdo vërejtjeje dhe vepron mbi bazën e temperamentit emocional, e jo mbi atë të analizës ideologjike.”
Ky përshkrim nuk është thjesht personal. Ai përfaqëson një klasifikim të qartë politik: Masoz konsiderohet si një njeri që nuk i përshtatet dot sistemit të ndërtuar mbi bindjen dhe vetëkontrollin e Partisë.
⚠️ Një njeri i rrezikshëm sepse mendonte ndryshe?
Disa pjesë të dokumentit lënë të kuptohet se, edhe pse Masoz nuk kishte bërë “shkelje të mëdha”, ai ishte i padëshiruar thjesht sepse nuk përputhej me frymën e kohës. Pavarësisht se ai kishte sjellje të kujdesshme, nuk kishte thyer rregulla të mëdha, ai nuk ishte “entuziazt” i ideologjisë.
Një pjesë shprehet qartë:
“E kundërshton përfshirjen e ideologjisë në jetën intime, mban qëndrim rezervë ndaj aktiviteteve politike dhe nuk është i bindur që çdo gjë duhet të kalojë përmes Partisë.”
🚪 Fundi i një historie që nuk do të jehonte publikisht
Edhe pse dokumenti nuk jep vendim përfundimtar për Masozin, është e qartë se qëndrimi i tij shihej me suspicion të thellë, dhe se për autoritetet, ai përbënte një element të huaj ideologjikisht të paasimilueshëm.
Pas këtij akti, nuk ka më të dhëna për veprimtarinë e tij në Shqipëri. Është e mundur që ai të jetë larguar në mënyrë të heshtur, si shumë të huaj që nuk i përshtateshin dot asaj kohe.
📜 Çfarë mëson sot historia nga Masoz?
Historia e Moris Masozit është një dëshmi e gjallë se në Shqipërinë e viteve ’60, mjaftonte të mos përqafoje bindshëm narrativën zyrtare për t’u kthyer në objekt dyshimi. Edhe i huaj, edhe intelektual, edhe i kujdesshëm – por në fund, i papërshtatshëm për “moralin e Partisë”.
