ë 18 dhjetor 1976, në një mbledhje solemne në Presidiumin e Kuvendit Popullor, u zhvillua takimi i fundit i Komisionit të Posaçëm për përgatitjen dhe finalizimin e projektkushtetutës së re të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë. Dokumenti arkivor që kemi në dorë, i firmosur nga sekretari i Komisionit, Hekuran Isai, përmban detaje mbi ndryshimet përfundimtare në variantin final, si dhe fjalimin përmbyllës të Enver Hoxhës, një tekst që hedh dritë mbi mënyrën si u projektua juridikisht diktatura socialiste në Shqipëri.
📜 Një kushtetutë “revolucionare” – siç e quajti Enver Hoxha
Në fjalën e tij, Enver Hoxha e cilësoi procesin si:
“Një diskutim jashtëzakonisht i gjerë, i gjallë, revolucionar, në forma nga më demokratiket për pasurimin dhe saktësimin e ligjit themeltar të shtetit të diktaturës së proletariatit.”
Kjo Kushtetutë do të miratohej pak ditë më vonë, më 28 dhjetor 1976, dhe do të mbetej në fuqi deri në vitin 1991. Ajo ishte dokumenti përfundimtar që zëvendësoi Kushtetutën e vitit 1946 dhe konfirmoi përjetësisht diktaturën njëpartiake të PPSH.
✍️ Ndryshimet kryesore të nenëve (sipas dokumentit zyrtar)
Sekretari Hekuran Isai raportoi në këtë mbledhje një listë ndryshimesh që preknin formulime kyçe të projektit të kushtetutës:
- Në nenin 2, shtohet formulimi: “mbështetet në unitetin e popullit rreth Partisë së Punës së Shqipërisë”.
- Në nenin 10, të gjithë punonjësit përfshihen si: “nën udhëheqjen e Partisë së Punës”.
- Në nenin 14, formulohet thelbi i izolimit: “Republika Popullore Socialiste e Shqipërisë mbështetet kryesisht në forcat e veta”.
- Në nenin 23, pronësia e banesave shtetëzohet përfundimisht: “shtëpia e banimit” (jo më “shtëpitë e banimit”).
- Në nenin 81, për marrëveshjet ndërkombëtare: “miraton dhe denoncon ato që nuk i nënshtrohen ratifikimit”.
- Në nenin 106, për prokurorët: “Prokurorët emërohen nga Presidiumi i Kuvendit Popullor”.
🗣️ Fjalimi i Enver Hoxhës – një leksion i ideologjisë marksiste në praktikë
Enver Hoxha foli gjerësisht mbi rëndësinë e kësaj kushtetute. Ai theksoi:
“Kushtetuta jonë është frymëzuar në çdo nen nga idetë fitimtare të marksizëm-leninizmit dhe realitetit të gjallë të vendit tonë socialist.”
Më tej ai përmend ndikimin ndërkombëtar të këtij dokumenti, duke deklaruar me krenari:
“Shkencëtarë, juristë dhe sociologë kanë komentuar në mënyrë pozitive Kushtetutën tonë, duke e quajtur një model të qartë të ligjit themeltar socialist.”
🧱 Centralizimi total dhe roli suprem i Partisë
Në dokument saktësohet edhe rishikimi gjuhësor dhe ideologjik i projektit, ku shumë fraza ishin përmirësuar sipas raportit të mbajtur nga Enver Hoxha në Kongresin e VII të PPSH.
Për shembull:
- Në hyrje, fraza “përparimi i revolucionit dhe ndërtimit socialist” u bë: “për përparimin e revolucionit socialist”.
- Heqja e termit “vetëveprim” në nenin për centralizimin demokratik.
👥 Komisioni që e finalizoi Kushtetutën
Në dokument përmenden edhe emrat e figurave kyçe që morën pjesë në përgatitjen dhe redaktimin e Kushtetutës:
- Hekuran Isai – Sekretar i Komisionit
- Komiteti Qendror i PPSH – mbikëqyrës i drejtpërdrejtë
- Nuk përmenden të gjithë anëtarët, por nga fjalimi i Enverit kuptohet se ishte një përfaqësi e gjerë me kuadro të lartë të Partisë, juristë, gjuhëtarë, dhe përfaqësues nga Kuvendi Popullor.
📚 Një dokument historik që zbulon si u kurorëzua diktatura
Kushtetuta e vitit 1976 nuk ishte thjesht një tekst juridik. Ishte një përmbledhje ideologjike e gjithë sistemit të Enver Hoxhës, një dokument që e ngulte përfundimisht Shqipërinë në izolim dhe kontroll total:
- Roli suprem i Partisë
- Heqja dorë nga pluralizmi,
- Izolimi ekonomik,
- Shtetëzimi total i pronës,
- Mbyllja ndaj botës.
