Në tetor-nëntor të vitit 1955, në prag të botimit në gjuhën ruse të përmbledhjes “Populli Shqiptar – për Paqe dhe Socializëm”, autoritetet redaktuese sovjetike ngritën një sërë vërejtjesh serioze për stilin, tonin dhe përmbajtjen politike të fjalimeve të Enver Hoxhës.
Nëpërmjet një letre dërguar personalisht nga drejtori i GOSPOLITIZDAT-it (Shtëpisë Botuese Politike Sovjetike), M. Sivollobov, kërkoheshin rishikime të thella për të përputhur tekstin me frymën e Gjenevës dhe qëndrimin më diplomatik të Bashkimit Sovjetik të asaj kohe.
📜 Çfarë kërkoi Moska të ndryshonte?
🗣️ 1. Të zbutet fjalori politik
- Fjalë si “gangsterë”, “çakej”, “imperialistë lufte-nxitës”, “dollarët e Uashingtonit” u konsideruan të papërshtatshme.
- U kërkua që përmendjet si “Gjermania e Bonnit” apo “e Adenauerit” të zëvendësoheshin me “Republika Federale Gjermane”.
- Enver Hoxha u ftua të merrte një qëndrim më “zyrtar” e diplomatik në përputhje me politikën sovjetike.
🛑 2. Të rishikohen referencat ideologjike
- U theksua se në disa raste Hoxha i ngatërronte termat historikë (p.sh., përmbysjen e carizmit dhe revolucionin e Tetorit).
- U kërkua unitet në përkufizimin e diktaturës së proletariatit dhe demokracisë popullore, duke i bërë të qarta dallimet dhe pjesëmarrjen e shtresave (klasa punëtore, fshatarësia, etj.).
📉 3. Të qartësohen të dhënat ekonomike dhe statistikat
- Shumë krahasime dhe përqindje nuk ishin të qarta ose krijonin dyshime.
- U kërkua një unifikim i mënyrës së paraqitjes së statistikave për të shmangur keqkuptimet dhe debatet ndër lexues.
🇨🇳 4. Të eliminohet lavdërimi i tepërt për udhëheqës të tjerë
- U rekomandua të hiqej përmendja e “Kinës së lavdishme të Mao Ce Dunit”, pasi edhe vetë kinezët kishin filluar të shmangnin kultin e individit.
💥 5. Të mos flitet për krizë ekonomike në SHBA
- Enver Hoxha e përshkruante Amerikën në krizë të thellë, por redaktorët sovjetikë e mohonin këtë, duke thënë se “pas 1953-ës nuk ka krizë” dhe kërkonin që ai të shmangte këtë retorikë.
✍️ Si reagoi Enver Hoxha?
Në një përgjigje të gjatë, Enver Hoxha pranoi shumicën dërrmuese të vërejtjeve:
✅ Pranoi të hiqen frazat me “çakej”, “gangsterë”, “dollarë” etj.
✅ Pranoi të zëvendësojë “Mao Ce Duni” me “populli vëlla i Kinës”.
✅ Pranoi të ndryshojë fjalitë që flasin për krizën amerikane dhe të zbusë tonin ndaj SHBA-së.
✅ Rregulloi përkufizimet për diktaturën e proletariatit në faqet 12, 16, 129.
✅ Korrigjoi statistikat dhe shprehjet që linin dyshime.
Përgjigja e tij tregon një pragmatizëm të qartë politik dhe dëshirën për të ruajtur harmoninë me Bashkimin Sovjetik, sidomos në botimet zyrtare jashtë vendit.
🧭 Vlerë historike
Ky dokument është një dëshmi unike e censurës ndërkombëtare mes aleatëve komunistë, ku edhe vetë Enver Hoxha, me gjithë autoritetin e tij absolut brenda vendit, duhej të përkulej para redaksisë sovjetike.
Ai shënon edhe një moment interesant në marrëdhëniet Shqipëri–BRSS, ku pavarësisht aleancës ideologjike, nuk kishte asnjë liri të pakufizuar shprehjeje në arenën ndërkombëtare.
