“Shkaqet e disfatës së Luftës Demokratike në Greqi dhe gabimet e udhëheqjes së saj”
Në fundin e verës së vitit 1949, kur flakët e Luftës Civile në Greqi po shuheshin, Enver Hoxha i dërgoi Moskës një letër të gjatë dhe të ashpër — një dokument që mbeti i fshehtë për dekada.
Në të, ai paraqet një analizë të plotë mbi shkaqet e humbjes së Ushtrisë Demokratike Greke dhe dështimin e revolucionit që për tri vjet kishte tronditur Ballkanin.
Letra, dërguar përmes ambasadorit sovjetik Çuvakhin, ishte një kritikë ideologjike e drejtpërdrejtë ndaj Komitetit Qendror të Partisë Komuniste të Greqisë dhe një mesazh politik për Stalinin mbi pozicionin e Shqipërisë në këtë krizë.
Pjesë nga letra
“Siç e dini, Komiteti Qendror i Partisë sonë ka mbajtur marrëdhënie nga më të ngushtat dhe më vëllazërore me Komitetin Qendror të Partisë Komuniste të Greqisë.
Pothuajse gjithë ndihma e vendeve demokratike për Ushtrinë Demokratike Greke ka kaluar nëpër territorin tonë.
Ne kemi bërë gjithçka për të ndihmuar zhvillimin e luftës në Greqi gjatë vitit 1949.”
Në vijim, Hoxha e shtron me tone të forta bindjen se humbja nuk ishte e pashmangshme, por pasojë e gabimeve ideologjike dhe ushtarake të drejtuesve grekë.
“Udhëheqja e shokëve grekë ka vepruar shpesh me sektarizëm, ngushtësi e mungesë internacionalizmi. Ata nuk kanë ditur të pranojnë kritika dhe kanë reaguar me armiqësi ndaj çdo vërejtjeje.”
Koment analitik
Këtu Hoxha shfaq stilin e tij tipik stalinist — një analizë e mbështetur në “mësimet e Leninit e Stalinit”, ku çdo dështim i shpjegohet si devijim ideologjik. Ai kërkon të tregojë se Shqipëria kishte qenë më konsekuente se vetë Greqia komuniste në ndjekjen e vijës së saktë revolucionare.
Vazhdimi i letrës
“Në drejtimin e Ushtrisë Demokratike të Greqisë vazhduan të mbizotëronin të njëjtat prirje. Në vend të elementëve proletarë, u ngritën në përgjegjësi oficerë të vjetër karriere dhe fshatarë konservatorë.
… Ata nuk kuptuan se një ushtri partizane është vetë shpirti i popullit. Duke e kthyer në ushtri ‘të rregullt’, ata e shkëputën nga masat.”
Hoxha thekson se gabimi themelor ishte braktisja e luftës partizane dhe përpjekja për ta kthyer në luftë të rregullt konvencionale, një “iluzion i dëmshëm” që çoi në katastrofë.
Koment i shkurtër
Në këtë pikë, toni i letrës bëhet pothuaj akuzues. Shqipëria paraqitet si “mësuesi ideologjik” i komunistëve grekë, që kishin ndjekur shembullin e gabuar të Titos dhe kishin harruar parimin leninist: ushtria e popullit lind nga populli dhe mbetet pranë tij.
Pjesë e mëvonshme
“Komandanti dhe komisari politik duhet të jenë një e vetme autoriteti.
Në ushtrinë greke, pas vdekjes së Markos-it, kjo lidhje u ndërpre.
Kjo ishte një gabim i rëndë. Një ushtri popullore pa drejtim politik humbet shpirtin e saj revolucionar.”
Ky pasazh është tipik për mënyrën si Hoxha ndërtonte argumentet: ai nuk kufizohej në analizë ushtarake, por kërkonte të theksonte rolin e partisë mbi ushtrinë — një koncept që në thelb ishte projekti i vetë sistemit të tij politik në Shqipëri.
Rrëzimi i Vitsi–Gramosit
“Forcat partizane u ngujuan në malet e Vitsit e Gramosit…
Ato luftuan me guxim, por pa drejtim revolucionar të qartë.
Udhëheqja pranoi idenë e një lufte frontale ndaj një armiku shumë më të fortë.
Fuqitë monarko–fashiste i shkatërruan, dhe ushtria demokratike u tërhoq në territorin shqiptar.”
Analizë e Hoxhës për disfatën
“Kjo humbje nuk ishte vetëm ushtarake, por politike.
Partia Komuniste e Greqisë nuk arriti të kuptojë se mbrojtja e përhershme është varr i revolucionit.”
Në këtë pjesë Hoxha e lidh dështimin grek me mësimet e Engelsit për luftën në male, duke e cituar si autoritet teorik. Ai ndërton një urë mes klasikëve të marksizmit dhe përvojës ballkanike, për të dëshmuar se Shqipëria kishte zbatuar më mirë parimet e revolucionit sesa vetë grekët.
Mbyllja e letrës
“Ne shpresojmë që shokët grekë të analizojnë me seriozitet këto kritika, të korrigjojnë gabimet dhe të kuptojnë se vetëm autokritika dhe qartësia ideologjike mund të shmangin disfata të reja.
Lufta revolucionare në Greqi nuk ka përfunduar.
Ajo mund të ringjallet nëse udhëhiqet me durim, këmbëngulje dhe frymë popullore.”
Në fund, Hoxha përmbyll me një përshëndetje për Komitetin Qendror të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik dhe “shokun e madh Stalin”, duke nënvizuar besnikërinë absolute të Shqipërisë ndaj Moskës.
Koment përmbyllës
Kjo letër, më shumë sesa një raport ushtarak, është një manifest politik që shpall rolin e Shqipërisë si “mbrojtëse e ortodoksisë staliniste” në Ballkan.
Ajo dëshmon se Enver Hoxha, që atëherë ende i ri në pushtet, kërkonte të afirmonte veten në kampin socialist duke e paraqitur Shqipërinë si vend besnik dhe ideologjikisht të pastër.
Në të njëjtën kohë, dokumenti tregon edhe fillimet e ndarjes shqiptaro–jugosllave, ku Tirana pozicionohet kundër vijës së Titos dhe në mbështetje të Stalinit.
EnverHoxha #GreekCivilWar #Stalin #ColdWar #Historiani
