Në vitin 1945, në Shqipërinë e sapodalë nga lufta, u përcaktuan me hollësi detyrat e Prokurorit Popullor si përfaqësues i shtetit në hetim, gjykim dhe mbikëqyrje të institucioneve. Ky dokument, i ruajtur në arkivat e vitit të parë të shtetit të ri popullor, tregon për një prokurori me funksione të gjera – nga ndjekja penale deri te mbikëqyrja e spitaleve dhe burgjeve. Ai është një pasqyrë e qartë e mënyrës se si drejtësia po kthehej në një instrument shtetëror të kontrollit dhe ndërtimit të rendit të ri socialist.
Në qendër të këtij dokumenti qëndron një figurë e re e kohës: Prokurori Popullor – jo thjesht një jurist, por një armë e pushtetit.
Ai kishte detyrën të:
“Ndihmonte prokuroritë popullore në punë agjitative dhe mban lidhje të ngushta me to.”
Por puna më e rëndësishme e tij ishte në hetimin penal.
“Kur një vepër penale është e rëndë, prokurori vetë shkon në vendin e ngjarjes.”
Pas përfundimit të hetimeve, ai:
“Hartonte kërkesën për ndjekje penale ose akt-akuzën. Në rastin e veprave kundër pushtetit, lajmëronte Prokurorin e Përgjithshëm.”
Ai merrte pjesë në gjyq dhe:
“Kërkonte dënimin ose shpalljen e pafajësisë së të pandehurit.”
Prokurori kishte të drejtë të ankimonte çdo vendim gjyqësor të padrejtë, deri në rekurs të jashtëzakonshëm, edhe për çështjet civile.
Në fushën civile:
- Ndërhynte kur palët ishin invalidë, fëmijë, të varfër, ose nga familje dëshmorësh;
- Merrte pjesë në çështje për ndarje, birësim, martesa, ose korrigjim aktesh të gjendjes civile;
- Kishte të drejtë të ushtronte rekurs për ligjshmëri, edhe kur nuk kishte marrë pjesë vetë në proces.
Ndërsa në fushën administrative, ekonomike dhe shoqërore:
- Merrte pjesë me votë këshillimore në mbledhjet e Komiteteve Ekzekutive;
- Mbikëqyrte fabrikat, kooperativat, kantieret, spitalet, organizatat fetare dhe politike;
- Jepte propozime dhe këshilla që veprimtaria e tyre t’i përshtatej ligjshmërisë;
- Kishte të drejtë të ushtronte rekurs kundër vendimeve të paligjshme.
Ndër detyrat e tjera shtetërore, përmendeshin:
- Mbikëqyrja e rregullt e burgjeve;
- Marrja pjesë në komisionet për konfiskimin e pasurive të kolaboracionistëve të luftës;
- Kërkesa për masa disiplinore ndaj nëpunësve neglizhentë;
- Propozimi i emërimeve në gjykata dhe gjurmimi i statistikave penale.
Referenca arkivore:
Fondi 492, Viti 1945, Dosja 2
ProkuroriPopullor #Shqiperia1945 #DrejtesiaPopullore #SistemiGjyqesor #PushtetiPopullor #HetimiPenal #Prokuroria #DokumentArkivor #HistoriaeDrejtesise #KonfiskimiPasurive
