Një relacion i përgatitur për Ramiz Alinë nga Sektori i Propagandës me Botën e Jashtme në vitin 1981, zbardh në detaje marrëdhëniet që Shqipëria mbante me Kosovën, shqiptarët në Maqedoni dhe në Mal të Zi. Një pasqyrë e rrallë e strategjisë kulturore, ideologjike dhe shkencore të regjimit komunist.
Dokumenti: Një bilanc për Ramiz Alinë
Në mars të vitit 1981, disa javë para shpërthimit të protestave të studentëve në Kosovë, u përgatit një bilanc i detajuar sekret mbi marrëdhëniet që Shqipëria kishte zhvilluar me shqiptarët në trevat e ish-Jugosllavisë në katërvjeçarin 1977–1980.
Dokumenti mban shënimin “Për Ramizin – Sektori i Propagandës me Botën e Jashtme”, dhe është hartuar në konsultim me Xhafer Spahiun.
📚 Shkëmbime arsimore dhe shkencore
- Në vitin 1980, 574 specialistë shqiptarë nga Shqipëria kishin dhënë ligjërata, kurse dhe trajnime në Kosovë.
- Po gjatë kësaj periudhe, 581 kuadro nga Kosova kishin ardhur në Shqipëri – shumica dërrmuese shqiptarë.
- Bashkëpunimi përfshinte Universitetin e Tiranës, Akademinë e Shkencave, Universitetin e Prishtinës dhe Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Kosovës.
📝 Shqipëria kishte dërguar në Kosovë 85 kuadro më 1977–78, ndërsa më 1979–80 numri u dyfishua në 161.
🎭 Kulturë, art dhe ekspozita
- Gjatë katër viteve, në Kosovë u dërguan 89 grupe artistike dhe sportive shqiptare me 894 vetë.
- Nga Kosova erdhën 76 grupe me 1.522 vetë në Shqipëri.
- Janë organizuar ekspozita të përbashkëta si:
- Ekspozita për 100-vjetorin e Lidhjes së Prizrenit
- Ekspozita personale e Abdurrahim Buzës
- Ekspozitat e Blerim Luzhës, Guri Madhit etj.
🎵 Letërsia dhe muzika: ndikimi i realizmit socialist
- U zhvilluan diskutime për romane dhe poezi kosovare në Tiranë, për autorë si:
- Nazmi Rahmani (“Tokë e përgjakur”)
- Ali Podrimja (poezi)
- Fadil Beqiri (“Poema dramatike – Skënderbeu”)
- Shqipëria botoi në “Nëntori”, “Drita”, “Studime Historike” e të tjera, artikuj të përzgjedhur nga Kosova dhe filloi të dërgonte artikuj për revistat kosovare si “Gjurmime Albanologjike”.
📺 Radio Televizioni Shqiptar dhe RTS Prishtina
- RTSH dërgoi mbi 144 orë programe televizive në Kosovë; RTS Prishtina dërgoi mbi 85 orë në Shqipëri.
- U organizuan koncerte të përbashkëta dhe u dërguan grupe dirigjentësh dhe orkestrash.
- U shkëmbyen filma, dokumentarë dhe programe kulturore për përhapjen e “shijeve të realizmit socialist”.
📘 Shitje librash dhe materiale propagandistike
- Gjatë katër viteve, në Kosovë u shitën rreth 495.000 libra shqiptarë, përfshirë edhe tekste shkollore.
- Nga Kosova, Shqipëria bleu 20.000 libra, kryesisht për trashëgiminë kulturore dhe botime rilindase.
- Shqipëria dërgoi 57 filma artistikë dhe dokumentarë për shfaqje në kinematë dhe RTS Prishtina.
🧳 Turizëm dhe vizitorë
- Nga Kosova në Shqipëri (1977–1980): rreth 6.000 persona, pjesa më e madhe turistë dhe vizitorë familjarë.
- Nga Shqipëria në Kosovë: 2.340 vetë – specialistë, vizitorë, sportistë dhe artistë.
- Pas 1981-shit, parashikohej që 3000 turistë në vit të vinin nga Kosova në Shqipëri.
🎯 Objektivi: ndikimi ideologjik
Qëllimi i këtyre shkëmbimeve ishte:
“Forcimi i ndjenjave patriotike të shqiptarëve të Kosovës, dashuria e tyre për Shqipërinë dhe për Partinë e Punës së Shqipërisë.”
Në dokument thuhet se ndikimi i realizmit socialist shqiptar kishte filluar të reflektohej në krijimtarinë e artistëve kosovarë, sidomos te të rinjtë.
