Në verën e vitit 1965, në adresë të Komitetit Qendror të PPSH-së mbërriti një letër nga një arbëresh në Itali. Ai quhej Josif De Rada, një emër që ringjallte menjëherë kujtimet për rilindasin e madh Jeronim de Rada, por që këtë herë përfaqësonte një tjetër njeri të thjeshtë, me zemër plot mall për Shqipërinë, për tokën nga e cila kishin ardhur paraardhësit e tij më shumë se katër shekuj më parë.
Letra u dërgua nga Macchia Albanese, një nga qendrat arbëreshe më të vjetra në Kalabri, më 30 korrik 1965. Ishte një leksion dashurie për atdheun dhe një dëshmi e rrallë për lidhjen shpirtërore që shumë arbëreshë kishin ende me Shqipërinë socialiste të asaj kohe.
📜 Letra e Josif De Radës: Mall, nderim dhe krenari për Shqipërinë
Letra fillonte me fjalët:
“Shkëlqesisë madhesore Enver Hoxha… Me urimet më të nxehta për shëndetin e Zotënisë Tuaj…”
Ai e shprehte me emocion të madh dashurinë për Shqipërinë që kishte vizituar 30 muaj më parë, dhe mallin që ndiente për një atdhe që e ndiente të gjallë në shpirt, ndonëse fizikisht larg.
“Sot jo vetëm arbëreshët me rrojtje në Itali, po edhe shumë nga të shprishurit në botë… urojmë punën Tuaj me mendime marksiste-leniniste për shëndetin e tërë popujve.”
✍️ Enver Hoxha: Një përgjigje personale dhe plot patos
Më 7 shtator 1965, Enver Hoxha i ktheu përgjigje Josifit, një letër e daktilografuar me përkujdesje nga Zyra e Përgjithshme e KQ-së dhe e firmosur me dorën e tij. Në të, ai shkruan:
“U gëzova shumë për letrën aq të ngrohtë që më dërguat, që shpreh mallin dhe dashurinë e thellë të arbëreshëve që rrebeshi i pushtimit turk i detyroi të vendosen në dhe të huaj.”
Letra e Enverit është një teksti klasik propagandistik, por me një ton të rrallë personal. Ai thekson:
“Stërnipërit e ilirëve dhe të Kastriotit punojnë pa u lodhur për ta bërë Shqipërinë Socialiste një vend çdo vit e më të bukur, më të lulëzuar, më të fortë…”
Ai i njeh arbëreshëve rolin e tyre në mbrojtjen e gjuhës, zakoneve dhe kulturës shqiptare, duke i quajtur “pasuri të çmuara të thesarit të përgjithshëm të kulturës sonë kombëtare.”
🧳 “Dua të kthehem për të pleqëruar në Shqipëri”
Pjesa më prekëse e historisë ndodhi pas dorëzimit të letrës. Sipas dokumentit zyrtar, më 21 shtator 1965, përfaqësuesi shqiptar në Romë, shoku Ferdi Karagjozi, i dorëzoi personalisht letrën Josif De Radës.
Ai, sapo e mori letrën, puthi firmën e Enver Hoxhës, dhe u shpreh:
“Kjo është për mua një nga dokumentat më të çmuar!”
Më tej, Josifi tha se dëshironte të kthehej në Shqipëri për të pleqëruar, sapo të sistemonte me punë të dy mbesat e tij. Ishte një dëshirë e thellë për t’u kthyer “në shtëpi”, në një Shqipëri që ai e idealizonte si vendin e ndritur të rilindjes kombëtare.
🧠 Mesazhi i dy brezave – nga Jeronim te Josif De Rada
Emri i Josif De Radës nuk është rastësi. Në letrën e vet, Enveri kujtonte:
“Ëndrrat fisnike të patriotëve të mëdhenj të Rilindjes sonë kombëtare si Jeronin de Rada e Naim Frashëri…”
Dhe kështu, një letrë e thjeshtë e vitit 1965, mbart në vetvete historinë e një gjaku që s’harroi prejardhjen, një përshëndetje të vonuar mes dy botëve – Shqipërisë së brendshme dhe asaj të shpërndarë jashtë kufijve.
