Në tetor të vitit 1980, Prokuroria e Përgjithshme i dërgoi një propozim zyrtar Drejtorisë së Sigurimeve Shoqërore Shtetërore për të plotësuar një boshllëk ligjor diskriminues: ndonëse të verbërit, shurdh-memecët dhe invalidët kishin të drejtë për pension të posaçëm pleqërie në qytet, kjo e drejtë nuk u njihej aspak për anëtarët e kooperativave bujqësore në fshat. Kjo pabarazi, e dokumentuar zyrtarisht, hedh dritë mbi mungesat e legjislacionit të kohës dhe trajtimin jo të barabartë të qytetarëve në diktaturë.
Çfarë thoshte ligji ekzistues për qytetarët në qytet?
Sipas ligjit nr. 4171, datë 15.9.1966 “Për sigurimet shoqërore shtetërore”, neni 19 përcaktonte se:
“Të verbërit, shurdh-memecët dhe ata që kanë qenë në kushtet e invaliditetit të grupit I-rë dhe II-të para se të hynin në punë, marrin pension pleqërie kur kanë mbushur moshën:
- burrat 50 vjeç me 15 vjet vjetërsi pune,
- gratë 40 vjeçe me 10 vjet vjetërsi pune.”
Pra, këta persona kishin të drejtë për pension pleqërie të posaçëm, me moshë më të hershme dhe me kushte më të lehtësuara, por vetëm nëse ishin punonjës në sektorin shtetëror urban.
Por për fshatarët e kooperativave? Heshtje totale.
Ligji nr. 4976, datë 29.6.1972, “Për pensionet e anëtarëve të kooperativave bujqësore”, nuk përmbante asnjë dispozitë për këtë kategori. Pra, nëse një person i verbër apo shurdh-memec jetonte dhe punonte në fshat si anëtar i kooperativës, ai nuk përfitonte asgjë nga ky përjashtim ligjor.
Propozimi i Prokurorisë së Përgjithshme: barazi për të gjithë
Në shkresën e datës 7 tetor 1980, e firmosur nga zëvendësprokurori i përgjithshëm Abaz Brati, i drejtohej zyrtarisht Drejtorisë së Sigurimeve Shoqërore Shtetërore në Tiranë me këtë sugjerim:
“Mendojmë që ka vend për plotësim në ligjin nr. 4976, datë 29.6.1972, për të verbërit, shurdh-memecët etj., që këta të përfitojnë njëlloj si ata të qytetit.”
Ky propozim mbështetej edhe në konkluzionet paraprake të ndara me shokët e drejtorisë përkatëse, çka tregon se problemi ishte i njohur, por ende i paprekur nga legjislacioni.
Një shembull i qartë i pabarazisë sistemike në diktaturë
Dokumenti dëshmon se edhe në një sistem që pretendonte “barazi totale”, ishin të shumta kategoritë e përjashtuara – jo për faj të tyre, por për shkak të vendbanimit apo përkatësisë së tyre në sektorin kooperativ.
Në realitet, një qytetar i verbër në qytet trajtohej ndryshe nga një qytetar i verbër në fshat.
Referencë arkivore: Fondi 492, Dosja 193, Viti 1980 – Propozim i Prokurorisë së Përgjithshme për përfshirjen e kategorive të veçanta të kooperativistëve në përfitimet e sigurimeve shoqërore shtetërore.
