Në fund të vitit 1943, Koçi Xoxe, me emrin e koduar Trashi, i dërgon një letër shokut Enver Hoxha (me pseudonimin Tarasi) nëpërmjet Komitetit Qarkor të Tiranës. Në këtë dokument me rëndësi të veçantë, Xoxe raporton mbi zhvillimet e fundit në qarkun e Korçës, për luftimet në Qukës, Mokër, Gorë dhe Pogradec, për djegiet dhe terrorin në fshatra, si dhe për ekzekutimet e spiunëve dhe ndëshkimin politik të bashkëpunëtorëve të gjermanëve.
Letra është një pasqyrë e qartë e tensionit të madh që po përshkonte Shqipërinë në prag të vitit 1944 – një kohë kur balli, gjermanët dhe partizanët ishin përplasur në mënyrë të drejtpërdrejtë në disa fronte njëkohësisht.
Koçi Xoxe e nis me raportin e zakonshëm ushtarak, por këtë herë toni është më i ashpër:
“Në Korçë, situata është përkeqësuar. Forcat gjermano-balliste janë përqendruar me intensitet në zonën e Qukësit, Mokrës dhe Gorës.”
Ai shpjegon se në Pogradec, partizanët janë përballur me forca të mëdha të armikut dhe kanë qenë të detyruar të zmbrapsen në disa raste, por pa lënë terrenin pa luftë.
Ndërkohë, raportohen zhvillime të rënda nga ana e gjermanëve:
“Armiku ka djegur fshatra të tëra. Në Korçë është përdorur terror i hapur: vrasje, tortura dhe presion mbi popullin.”
Një pikë e veçantë në këtë letër është raportimi për vrasjen e spiunëve të infiltruar:
“Janë pushkatuar spiunët Ruço, Xhoxha Koça dhe Hetem Bej Maliqi, së bashku me bashkëpunëtorët e tyre. Ky veprim i ka dhënë popullit ndjesinë e drejtësisë dhe i ka forcuar radhët tona.”
Më pas, Koçi flet për forcimin e Brigadës së 4-ët:
“Organizimi i Brigadës së Katërt ka ecur me ritëm të kënaqshëm. Morali është i lartë dhe radhët janë përforcuar me elementë të rinj.”
Ai ndalet më pas në një takim politik me Gjin Markun, Kareman Yllin dhe Mestan Ujanikun, ku është diskutuar një çështje që “nuk mund të lihej më pezull”:
“Në takim u vendos që Xhelal Staravecka të dënohej si tradhtar. Veprimet e tij ishin të qarta: bashkëpunim me gjermanët dhe Ballin Kombëtar.”
Më tej përmenden edhe disa shqetësime nga zona e Beratit, ku ka paqartësi dhe presion nga elementë të paqëndrueshëm. Por nuk mungojnë edhe tonet e vendosura:
“Populli po rreshtohet çdo ditë e më shumë me ne. Në të gjitha zonat ku kemi vepruar, kemi udhëhequr popullin drejt aksionit dhe kemi penguar çdo përpjekje për kompromis me armikun.”
Letra mbyllet me një urdhër të nënkuptuar – një mesazh i qartë për vendosmëri dhe mobilizim:
“Kemi nevojë për më shumë armatim dhe për përforcime të reja. Por ajo që na mban në këmbë është drejtësia e kauzës sonë dhe forca e Partisë.”
Referenca arkivore:
Fondi 14APL, Viti 1943, Dosja 28.1
