Bari, 1 shtator 1936. Një zyrtar shqiptar i shërbimit konsullor, Tahir Shtylla, i shkruan një letër të gjatë dhe të ndjerë njërit prej diplomatëve më me influencë të kohës – Rauf Ficos. Letra nuk është zyrtare. Nuk ka të bëjë me çështje shtetërore, por me një plagë të hapur emocionale: një ndjenjë e braktisur në Beograd dhe një lidhje e cila kishte rënë në sy të Ficos vite më parë.
Një rrëfim personal që bëhet histori
Letra mban vulën e Konsullatës së Mbretërisë Shqiptare në Bari dhe fillon me formulën:
“I nderuar Zoti Ministër dhe i dashur Mik…”
Tahir Shtylla rrëfen se nuk po i shkruan për çështje zyrtare, por sepse ndjen nevojën të qartësojë një keqkuptim emocional që, sipas tij, mund të ketë lënë gjurmë në marrëdhënien mes tyre. Ai përmend një lidhje që kishte pasur me një vajzë me mbiemrin Angelkoviç, gjatë kohës që shërbente në Beograd.
Një ndjenjë e sinqertë, një vajzë me ndikim
Në letër, Shtylla i shpjegon Ficos:
“…e njoh fort mirë dhe miqësinë me të cilën më kini nderuar gjithënjë… ndaj kërkoj ndjesë që po vij t’ju flas mbi disa gjëra që për ju nuk kanë asnjë rëndësi…”
Ai përshkruan mënyrën si kishte rënë në dashuri me vajzën dhe se kishte ndërmend të martohej me të. Madje thekson se prindërit e saj ishin në dijeni dhe nuk kishin kundërshtime në fillim, por më vonë ndodhi një kthesë e papritur.
Fico dhe hije dyshimi
Duket se Rauf Fico, në një moment të mëparshëm, kishte dëgjuar për këtë lidhje dhe ndoshta kishte ndjerë se çështja mund të kishte implikime politike ose diplomatike – sidomos duke qenë se vajza vinte nga një familje me ndikim në Beograd. Tahir Shtylla mundohet ta bindë se qëllimi i tij kishte qenë i ndershëm dhe serioz:
“…ju fola natën e fundit kur ndodhesha në Tiranë, ndonëse nuk ish nevoja sepse ju i dini mirë si janë punët e mia me atë vajzë…”
Ai përshkruan sesi ishte përpjekur të ruante kujdes, diskrecion dhe dinjitet përballë gjithë situatës. Letra ka një karakter të thellë emocional:
“Nuk më mbajti të lidhur me të vetëm dashuria që ajo vajzë kishte për mua, por edhe simpatia e madhe që më kishte ngulitur në mendje…”
Vajza nuk përgjigjet më. Rauf Fico, si ndërmjetës i ndershëm?
Në një pjesë tjetër, Shtylla tregon se pas ndarjes nga Beogradi, kishte dërguar letra të shumta, madje edhe me ndërmjetës si Veli Domi, por vajza nuk ishte përgjigjur më kurrë.
“…i shkrova pesë a gjashtë herë të tjera duke i dhënë shpjegime mbi akuzat që më bënte dhe duke u lutur që t’i merrte letrat e mia…”
Ai përfundon me një ton të përulur dhe të qartë:
“Ju lutem, mos besoni në ndjenjat e devotshme të misionit tim të thjeshtë…”
A ishte Rauf Fico pengesë për këtë martesë?
Edhe pse emri i vajzës nuk përmendet drejtpërdrejt, fakti që Shtylla zgjedh të shkruajë drejt te Rauf Fico, dhe i drejtohet atij si “mik i ndershëm, me ndikim”, tregon se Fico ishte njeriu që ose kishte dhënë një opinion vendimtar, ose mund të ndihmonte në sqarimin e situatës.
Përfundim
Kjo letër është më shumë se një rrëfim dashurie: është një pasqyrë intime e jetës së fshehtë të diplomacisë shqiptare, ku nderi personal, ndjenja dhe ndërgjegjja përziheshin me interesat shtetërore. Mes rreshtave lexojmë historinë e dy njerëzve të fuqishëm në një kohë të pasigurt, ku një ndjenjë e pathënë mund të hidhte hije mbi një karrierë të tërë.
