Në vitin 1964, Organizata Bazë e Partisë pranë një reparti ushtarak u përball me një vendim të vështirë: a duhet pranuar në Parti Kujtim Xhelili, një ushtar korrekt dhe i edukuar, por me një të kaluar të dyshimtë politike për shkak të vëllait të arratisur? Dosja e tij është një dokument i rrallë që na zbulon se si gjykohej njeriu në sistemin totalitar jo vetëm për veprat e tij, por edhe për mendimet dhe lidhjet familjare.
“Ka qenë përkrahës i vëllait të arratisur” – Dyshimi që ndalonte gjithçka
Në faqen e parë të dokumentit, celula e Partisë thekson:
“Ka deklaruar se në vitin 1951, vëllai i tij është arratisur nga Shqipëria. Në atë kohë Kujtimi ka mbajtur qëndrim pozitiv ndaj arratisjes, duke thënë: ‘Mirë ka bërë që iku’. Vetëm më vonë ka ndryshuar qëndrim, duke thënë se nuk ka qenë në rregull.”
Kjo deklaratë ishte themeli i gjithë debatit. Edhe pse Xhelili kishte bërë autokritikë, kishte kërkuar falje dhe kishte theksuar se “atëherë nuk kuptoja shumë politikisht”, shumë anëtarë të organizatës nuk ishin të bindur për sinqeritetin e tij.
Vlerësimet pozitive nuk mjaftonin
Një pjesë e organizatës e vlerësonte pozitivisht:
- “Ka kulturë mesatare, interesohet për punën politike”
- “Ka marrë pjesë në veprimtari të ndryshme, me qëndrim të mirë në repart”
- “Ka qenë i angazhuar në organizatën e Rinisë”
Por menjëherë pas tyre, vinin kundërshtitë:
“Kur ka bërë autokritikë, nuk ka treguar pendesë të thellë për qëndrimin e tij të mëparshëm.”
“Nuk ka dalë hapur me agjitacion për të dënuar arratisjen e vëllait.”
“Ka pasur hezitim të flasë për këtë çështje në mënyrë të qartë dhe të drejtpërdrejtë.”
Përgjigjet e Kujtimit: “E kam përjetuar rëndë”
Në mbrojtjen e tij, Kujtimi kishte shkruar:
“Kam gabuar kur kam thënë atëherë që vëllai im ka bërë mirë që iku. Ishte një mendim i ngushtë, i paformuar. Me kalimin e viteve dhe falë edukimit të Partisë, e kam kuptuar se ishte një veprim armiqësor. Kam qenë i sinqertë në autokritikën time.”
Ai kishte kërkuar të mos gjykohej për atë që kishte qenë në rini, por për atë që ishte sot.
Një vendim i shtyrë, jo i prerë
Në përfundim, Organizata Bazë, pasi shqyrtoi mendimet pro dhe kundër, vendosi:
“Për momentin nuk jepet pranimi në Parti për Kujtim Xhelilin. Të ndiqet në vazhdimësi nga organizata. Të ngarkohet me detyra dhe të shikohet në praktikë qartësia e tij ideologjike.”
Kjo nuk ishte një përjashtim, por një shtyrje në kohë – një provë për besnikërinë dhe ndryshimin real.
Një jetë e mbikëqyrur – mësim i Partisë për të gjithë
Dosja e Kujtim Xhelilit është më shumë sesa një debat për anëtarësim. Është një pasqyrë e qartë e një sistemi ku:
- Një mendim i thënë në vitin 1951 mund të ndikojë në karrierën e dikujt në 1964.
- Një vëlla i arratisur mund të bëhet pengesë për fatin politik të një ushtari besnik.
- Autokritika duhej të ishte e thellë, e ndjerë dhe e sinqertë – ndryshe nuk konsiderohej e vlefshme.
- Partia nuk pranonte ata që thoshin “e kuptova me vonesë”, por ata që tregonin bindje me vepra.
Pse ka rëndësi sot kjo dosje?
Sepse na kujton se si funksiononte realisht mekanizmi i përzgjedhjes politike në diktaturë. Vendimet nuk merreshin vetëm përmes punës, por përmes analizës së bindjes dhe besnikërisë. Dhe kjo dosje është një ftesë për të kuptuar më mirë se si funksiononte një shoqëri ku çdo mendim kishte pasoja.
