Kur Janina u mbush me francezë dhe armë: Aliu përgatit ofensivën
Në fillim të vitit 1806, marrëdhëniet mes Ali Pashë Tepelenës dhe Perandorisë Franceze ishin në kulmin e tyre. Vizitat diplomatike, shkëmbimi i dhuratave dhe prania e figurave si Pouqueville dhe Bessières ishin vetëm preludi i një kapitulli të ri: bashkëpunimi ushtarak.
Konsulli dhe koloneli: Një skenë diplomatike në Janinë
Pasi mori pëlqimin zyrtar nga Porta për qëndrimin e tij si konsull, François Pouqueville filloi një mision diplomatik të ndërlikuar. Ai e përshkruan me ironi Janinën si:
“Një vend ku, nën një sipërfaqe të qetë, zienin ambicie dhe diplomaci orientale… një qytet ku Aliu i jepte më shumë autoritet dervishëve dhe astrologëve sesa gjeneralëve.”
Aliu i tregonte mirënjohje Napoleonit:
“Nuk ka runë t’i ruaj nga fusha, vendet e zotnisë së saj të parë, po ja dërgoj atij që e ka marrë aq mirë në Austerlitz!”
Nga armë te ushtarë: “Les chasseurs d’Orient” në oborrin e Janinës
Duke parë që Franca përgatitej për luftë kundër Rusisë dhe Anglisë, Aliu i kërkoi armë, topa dhe municione. Fillimisht, Perandori Napoleoni pranoi. General Marmont, në emër të Bonapartit, i dërgoi nga Napoli topa, gjyle, barut dhe njësi ushtarake, përfshirë oficerë me përvojë nga Egjipti dhe Dalmacia.
Kështu lindi një njësi e veçantë: “Chasseurs d’Orient”, një batalion i përbërë nga ushtarë dhe oficerë francezë, me kolonelin Nikolla në krye – një figurë misterioze, me përvojë nga Palestina, Egjipti dhe Levanti.
“Nikolla u bë thuajse zot i Epirit. Jo vetëm që e autorizuan të rekrutojë ushtarë, por e bënë edhe komandant të ushtrisë së pashait.”
Janina nisi të pulsonte ndryshe. Ushtria shqiptare, shpesh e paorganizuar dhe e përbërë nga trupa të egra nga Dibra, nisi të ndikohej nga rregulli francez:
“Nuk kishte më parë marrëdhënie më të mira mes ushtarit francez dhe shqiptarit.”
Ushtria, grabitësit dhe cirku ushtarak në Epir
Janina u mbush me banda të uritura për grabitje dhe “kavaleri qesharake” siç e përshkruan Pouqueville. Dibranët dhe gegët u përfshinë në divizionin e Nikopolisit:
“Disa kanë një shpatë, disa një kobure, disa presin që t’u vdesë shoku për t’i marrë armët… Këto krahina janë më të huaja për Evropën se sa Afrika.”
Kjo shumësi kaotike transformohej me ritmin dhe organizimin e oficerëve francezë, të cilët punonin ngushtë me bejlerët shqiptarë dhe fitonin besimin e tyre.
Endrra për pushtimin e ishujve: Sainte-Meure dhe Korfuzi
Në fillim të vitit 1807, Aliu nisi të ndiente se po i afrohej një moment historik për të zgjeruar pushtetin e tij. Me ndihmën e kolonelit Vaudoncourt dhe artilierëve francezë, ai planifikoi pushtimin e ishullit Sainte-Meure dhe më pas të Korfuzit.
Por përpara veprimit, kërkoi garanci politike. Renegati i famshëm, Mehmet Effendi (Marko Guerini), u nis drejt Perandorit për të kërkuar aprovim.
“Mbasi kishte marrë letrat e pashait për Perandorin dhe Ministrin e Jashtëm, i mbushur me rekomandime të Pouqueville-it, u nis i shoqëruar nga kapiteni Turpin de Lontizny.”
Kjo solli alarm në pashallëqet e tjera, veçanërisht në Shkodër, ku pashai lokal i trembej shndërrimit të Aliut në një sovran të pavarur të Epirit.
Një oborr me renegatë, kolonelë, dhe sofra me lëkura luani
Janina nuk ishte thjesht një qendër ushtarake, por një oborr i çuditshëm oriental-perëndimor. Në sarajet e Aliut përshkruheshin:
“Sofra të mbuluara me lëkura luani, pasqyra të mëdha, dervishë, berberë, muzikantë, dhe kolonelë që tregonin historitë e tyre nga Palestina.”
Koloneli Nikolla fliste shumë gjuhë, rrëfente për aventurat me princër arabë dhe komandantë mamelukë, dhe kishte prestigjin e një njeriu që komandonte dhe dëgjohej.
Fundi i një iluzioni?
Pavarësisht armatimeve, trajnimeve dhe planeve për pushtim, shenja lodhjeje nisën të shfaqeshin. Napoleoni u bezdis nga kërkesat e vazhdueshme të Aliut, duke shkruar:
“Ky njeri është fallco… mjaftojnë fjalët e bukura.”
Por në Janinë, makina ushtarake vijonte të lëvizte. Ushtarët francezë ngrinin fortifikata, trajnonin shqiptarët dhe planifikonin veprime më të mëdha në territor.
Një përandori në prag të teatrit të madh
Historia e Ali Pashë Tepelenës me Francën, në këtë kapitull të tretë, shfaqet si një shfaqje diplomatike, ushtarake dhe personale. Në oborrin e Janinës, historia ndërthuret me intriga, uniforma, peshqeshe, gurë të çmuar, kolonelë me karrierë të çuditshme dhe një pasha që ëndërron të bëhet princ i Mesdheut.
