Në veprën e A. Boppe “L’Albanie et Napoléon”, botuar në vitin 1914, ndriçohen marrëdhëniet e ndërlikuara ndërmjet Ali Pashë Tepelenës, një figurë dominuese në Epirin e kohës, dhe Francës napoleoniane, në veçanti lidhur me përpjekjet diplomatike, ushtarake dhe interesat strategjike të të dyja palëve në Ballkanin e trazuar të fund-shekullit XVIII.
Zgjerimi i sundimit të Ali Pashës
Në këtë periudhë, Aliu ishte duke forcuar sundimin e tij në jug të Shqipërisë, duke përfshirë Janinën, Konicën, Përmetin, dhe pjesë të tjera të Epirit. Ai përdorte si mjet sulmet ushtarake, ashtu edhe martesat politike:
“Kishte marrë për të dy djemtë e tij Muhtarin dhe Velinë, të dy çupat e pashait të Beratit. Në këtë mënyrë siguronte pengje që e garantonin kundër gjithë mënyrave që Porta mund të merrte kundra tij.”
Kontaktet me francezët pas 1797
Pas pushtimit francez të ishujve jonianë në 1797, oficerët e Napoleonit u përpoqën të lidhnin marrëdhënie me sundimtarët shqiptarë. Aliu kërkoi ndihmë ushtarake dhe armë nga gjeneralët francezë në Korfuz:
“I kërkonte barut dhe të drejtën për të lundruar në gjirin e Artës… shkoi më larg duke kërkuar Butrinton që të stabilizohej atje.”
Por gjeneralët francezë, si Gentili dhe Chabot, ishin të kujdesshëm në bashkëpunimin me një pasha që shquhej për dyfytyrësi politike:
“Aliu nuk kërkonte vetëm aleancë, por donte edhe të shiste miqësinë e tij me një çmim shumë të lartë.”
Miqësia me Napoleonin dhe mashtrimet diplomatike
Napoleoni, nga ana e tij, i dërgon Aliut letra personale ku e cilëson “mik të respektuar”, dhe i ofron bashkëpunim:
“I thoni atij, se tani, zbasi kam pushtuar Maltën… do të mbaj në rregull relacionet me të… dhe dua të di nëse mund të mbështetem në ndihmën e tij.”
Por ndërkohë, Aliu bënte marrëveshje edhe me Portën dhe fqinjët, duke e përdorur diplomacinë për të rritur pushtetin e tij.
Lufta e Nikopojës dhe tradhtia ndaj francezëve
Në kulmin e këtyre lëvizjeve, kur francezët po përgatiteshin për fushatën e Egjiptit, Ali Pasha tradhton aleancën me ta. Pas një marrëveshjeje me Porta-n, ai organizon sulm ndaj trupave franceze të stacionuara në Nikopojën e Vjetër, të cilët luftojnë heroikisht:
“Francezët luftuan heroikisht në këtë qoshe të panjohur, pa pasur ndonjë dëshmitar të kurajos së tyre… vetëm për të përmbushur një detyrë.”
Nga katërqind ushtarë, shumë u vranë, dhe të mbijetuarit u dërguan në burgje të tmerrshme:
“Kur ndonjë francez nuk ishte më në gjendje të ecte, një shqiptar i priste kokën… të cilën shokët detyroheshin ta mbanin me vete gjer në Kostandinopojë.”
Shpërblimi nga Porta dhe ëndrra për më shumë
Pas dorëzimit të Korfuzit nga francezët, Ali Pasha shpresonte të merrte territor si shpërblim për ndihmën ndaj flotës ruso-turke:
“Shpresonte se do t’i jepeshin Parga, Butrintoja, Voniza… por në vend të tyre iu dha vetëm titulli Bejlerbej.”
Ai u ndje i zhgënjyer dhe nisi të përgatitej për projektet e ardhshme të zmadhimit territorial.
Kjo pjesë e parë e analizës tregon një Ali Pashë të aftë, por pa skrupuj, që lundronte me zgjuarsi ndërmjet fuqive të mëdha për të konsoliduar sundimin e tij. Marrëdhënia me Napoleonin nuk ishte as aleancë e sinqertë dhe as armiqësi e hapur – ishte një lojë për pushtet në një nga momentet më delikate të historisë mesdhetare.
Vijon në pjesën e dytë…
