Në qershor të vitit 1960, në Bukuresht, u mblodhën përfaqësuesit e të gjitha partive komuniste të vendeve socialiste. Zyrtarisht, takimi kishte për qëllim “forcimin e unitetit ndërmjet partive”. Por në realitet, mbledhja ishte skena e përplasjes së parë të hapur midis Bashkimit Sovjetik dhe Republikës Popullore të Kinës — përplasje e cila do të ndryshonte përgjithmonë pamjen e botës socialiste.

Pas ndërhyrjeve të sovjetikëve, bullgarëve dhe delegacioneve të tjera, fjala i kaloi një prej figurave më të rëndësishme të Europës Lindore: Władysław Gomułka, Sekretari i Parë i Partisë së Punëtorëve të Bashkuar të Polonisë.
Fjalimi i tij, i mbajtur në një sallë plot tension, do të bëhej një nga dokumentet më të rëndësishme të Mbledhjes së Bukureshtit.

---

Transkripti i plotë i fjalimit të Gomułkës

Gomułka e hapi ndërhyrjen e tij duke deklaruar qartë se partia polake e konsideronte këtë mbledhje të domosdoshme. Tre vite më parë ishte miratuar njëzëri Deklarata e Moskës, dokumenti i përbashkët i linjës ideologjike. Që prej atij momenti, shumë ngjarje të reja kishin ndryshuar situatën ndërkombëtare — dhe ishte natyrale, tha ai, që partitë t’i riktheheshin asaj platforme për të vlerësuar pozicionet e tyre.

Ai i drejtoi sallës një kritikë të drejtëpërdrejtë: pse sot, tre vite pas miratimit të deklaratës, pala kineze ka filluar të kundërshtojë pikërisht ato parime që vetë i kishte nënshkruar njëzëri?
Sipas tij, kjo ishte pyetja thelbësore e takimit.

Gomułka shpjegoi se partia polake nuk e shikonte mbledhjen si një “gjyq ndaj Partisë Komuniste të Kinës”. Sipas tij, kritika ndërmjet partive ishte proces normal dhe historikisht i shëndetshëm. Por ai ndaloi thellë në një çështje:
A është sot situata ndërkombëtare më e mirë apo më e keqe se tre vite më parë?

Për Gomułkën, përgjigjja ishte e qartë: situata ishte përmirësuar ndjeshëm.

Ai solli si shembull ftesën që Shtetet e Bashkuara i bënë Nikita Hrushovit për të vizituar Amerikën. Sipas tij, ky ishte një moment i paprecedentë, që demonstronte se politika paqësore e kampit socialist kishte fituar terren.

Gomułka theksoi edhe një aspekt tjetër:
vizitat e Hrushovit në Azi, Evropë e vende të tjera, ku ai vepronte de facto si përfaqësues i të gjithë kampit socialist, jo vetëm i Bashkimit Sovjetik. Kjo, sipas tij, tregonte se pozita e kampit ishte forcuar, jo dobësuar.

Më pas ai kaloi te argumentet e delegacionit kinez, të paraqitura nga Peng Zhen.
Kinezët pohonin se epoka aktuale ishte epokë luftërash dhe revolucionit proletar, pasi dy të tretat e botës jetonin ende nën kapitalizëm. Por Gomułka kundërargumentoi se 15 vitet e fundit kishin sjellë ndryshime të mëdha: rritje të kampit socialist, zhvillim ekonomik, ndikim global në rritje — madje edhe në vetë Kinën.

Ai ngriti çështjen e luftës së armatosur si rruga e vetme për revolucionin kolonial. Për Gomułkën, kjo ishte një pikëpamje e rrezikshme dhe e gabuar.
Në vend të kësaj, ai argumentoi se:
“Forca e kampit socialist buron nga zhvillimi ekonomik, nga paqja dhe nga uniteti.”

Në një prej pjesëve më të forta të fjalimit, Gomułka goditi drejtpërdrejt tezën kineze se lufta bërthamore ishte e pashmangshme:

“Nëse lufta është e pashmangshme, përse të ndërtojmë socializmin?
Nëse imperializmi mund të na fshijë me bomba atomike, ç’kuptim ka klasa punëtore të sakrifikojë?
Kjo nuk është as propagandë e mirë, as e vërtetë.”

Ai shtoi se imperializmi do të kishte nisur luftën shumë kohë më parë nëse nuk do të ishte frenuar nga forca dhe uniteti i kampit socialist.

Në vijim, ai iu drejtua edhe argumenteve të lidhura me vendet kapitaliste. Gomułka theksoi se Partitë Komuniste në vendet perëndimore nuk mund të funksionojnë nëse Kina përhap idenë se lufta është e pashmangshme — sepse kjo do të demoralizonte masat dhe do t’i jepte armë propagandës imperialiste.

Ai solli shembullin e SHBA-ve, duke thënë se populli amerikan nuk do t’i përgjigjej thirrjeve për përmbysje të menjëhershme të qeverisë, por se politika paqësore e kampit socialist po fitonte mbështetjen e tyre hap pas hapi.

Në pjesën e fundit të fjalimit, Gomułka u ndal te efektet praktike të Deklaratës së Moskës: rënien e regjimeve si Syngman Rhee, Menderes e Kishi; protestat masive në Japoni; rritjen e lëvizjeve anti-imperialiste.
Sipas tij, këto suksese nuk do të kishin ndodhur kurrë po të ndiqej linja aktuale kineze.

Në fund, ai i bëri një thirrje të drejtpërdrejtë delegacionit kinez: të përgjigjej në mënyrë të plotë ndaj kritikave të mbledhjes dhe të respektonte disiplinën e linjës së përbashkët.

Me një goditje të fundit, ai e mbylli:

“Vullneti i përbashkët i të gjitha partive peshon më shumë se pozicioni i izoluar i shokëve kinezë.”

#Gomulka #Bukuresht1960 #SinoSovietSplit #Historiani #DokumenteArkivore #HistoriaeLindjes