Qershor, 1960.
Dhe dokumenti që do të dëgjoni tani… është transkripti i brendshëm, i plotë – i regjistruar fjalë për fjalë – i momentit kur filloi çarja e parë e hapur midis Bashkimit Sovjetik dhe Republikës Popullore të Kinës.
Gjithçka nisi me një detaj të vogël… një çast aq i çuditshëm sa vështirë të quhej rastësi.
Kur delegacioni bullgar u ngrit për të folur…
dhe Todor Zhivkov nisi të lexonte tekstin e tij të përgatitur…
…beftas, kufjet e delegacionit kinez pushuan së funksionuari.
Asnjë përkthim.
Asnjë zë.
Vetëm heshtje.
Megjithatë…
Zhivkov vazhdoi të lexonte.
I ftohtë.
I qëndrueshëm.
I pandalur.
Dhe çfarë pasoi… nuk ishte aspak një takim i qetë mes “partive vëllazërore”,
por një përplasje ideologjike… një akuzë për tradhti…
dhe krisma e parë e një ndarjeje që do të trondiste të gjithë botën socialiste.
Dhe tani — dokumenti fillon…
Video me titra shqip
Zhivkov nis fjalën – dhe shpërthen incidenti me kufjet
Zhivkov tha:
“Kur nisa të flisja, kufjet e delegacionit kinez papritur pushuan së punuari. Pavarësisht kundërshtimeve tona, unë vazhdova të lexoja tekstin. Kufjet u rregulluan vetëm pas pesë a gjashtë minutash.”
Ai vazhdoi tekstin sikur asgjë nuk kishte ndodhur dhe ngriti theksin se qëllimi i mbledhjes ishte analiza e zhvillimeve të lëvizjes ndërkombëtare komuniste pas Konferencës së Moskës 1957, duke theksuar “drejtësinë e vijës sovjetike”.
Fillojnë akuzat ndaj Kinës
Zhivkov, i prerë dhe pa hezitim, vijoi:
“Kinezët e kanë nënshkruar Deklaratën e Moskës. Por sot… ata janë larguar prej saj. Ata kanë gabuar në disa çështje thelbësore.”
Ai shtoi me theks të fortë:
“Gabimi më i madh është se shokët kinezë duan t’u imponojnë pikëpamjet e tyre partive të tjera vëllazërore.”
Ai i akuzoi:
– se u kërkojnë organizatave ndërkombëtare të pranojnë linjën kineze,
– se kanë shpërndarë materiale pas shpinës së partive të tjera,
– se përdorin metoda të ngjashme me ato të Jugosllavisë,
– se nxisin përçarje brenda lëvizjes komuniste.
Debati kryesor: është apo jo lufta e paevitueshme?
Zhivkov sqaroi:
Sipas Bashkimit Sovjetik:
- balanca botërore pas Luftës së Dytë Botërore ka ndryshuar,
- kampi socialist është forcuar,
- imperializmi është dobësuar,
- lufta nuk është më e paevitueshme.
Sipas Kinës:
- për sa kohë ekziston imperializmi, lufta është e paevitueshme.
Zhivkov u kundërpërgjigj:
“Interpretimi kinez është dogmatizëm. Të analizosh vetëm natyrën agresive të imperializmit, pa marrë parasysh zhvillimet e reja ndërkombëtare… kjo është metafizikë.”
Delegacioni bullgar përmend vizitën në Kinë (1958)
Zhivkov kujtoi një episod kyç:
“Në fund të vitit 1958 delegacioni ynë parlamentar vizitoi Kinën. Pas kthimit raportuan bisedat me Mao Ce Dunin dhe drejtues të tjerë kinezë.”
Sipas tij, udhëheqësit kinezë deklaruan se:
- sovjetikët kishin “harruar teorinë e revolucionit të përhershëm”,
- politika e bashkëjetesës paqësore ishte pacifiste,
- Lenini kishte dashur kalimin e menjëhershëm drejt komunizmit nëpërmjet komunizmit ushtarak.
Zhivkov tha se këto ide kinezët i përsërisnin kudo: në fjalime, dokumente shtetërore, madje edhe në shtyp.
Përplasja në sesionin e WFTU në Pekin
Zhivkov raportoi:
“Gjatë sesionit të Federatës Botërore të Sindikatave në Pekin, shokët kinezë tentuan t’u impononin delegacioneve të tjera pikëpamjet e tyre për luftën dhe paqen.”
Ai i quajti këto “metoda përçarëse”.
Materialet sovjetike të sjella në mbledhje, sipas tij, tregonin qartë:
– seriozitetin e gabimeve kineze,
– rrethin e devijimit nga Deklarata e Moskës.
Dogmatizmi kinez, sipas sovjetikëve
Zhivkov tha:
“Kinezët e shohin epokën moderne sikur të ishte e njëjta me epokën e Leninit. Ata nuk shohin ndryshimet e mëdha.”
Sipas tij, këto ndryshime përfshijnë:
- ngritjen e kampit socialist,
- fuqinë ushtarake të Bashkimit Sovjetik,
- përhapjen e lëvizjes për paqe,
- shpërbërjen e sistemeve koloniale,
- rritjen e numrit të shteteve paqësore.
“Kinezët – tha ai – i injorojnë të gjitha.”
Tensionet në Azi – Kina akuzohet për destabilizim
Zhivkov foli me tone të ashpra:
“Kinezët e kanë përkeqësuar gjendjen në ngushticën e Tajvanit. Gjatë vizitës së shokut Hrushov në Azinë Juglindore, ata krijuan tension.”
Ai shtoi se:
- në çështjen e kufirit kino-indian,
- dhe në trajtimin e emigrantëve kinezë në Indonezi,
kinezët “vetëm me fjalë” mbrojnë paqen, por me veprime e shkelin.
Ai tha:
“Çdo tension ndërkombëtar e quajnë provë të drejtësisë së pikëpamjeve të tyre.”
Debati për natyrën e luftës
Zhivkov tha se kinezët deklaronin:
– se nuk mund të parandalohej një luftë e re,
– se ideja e zhdukjes së luftërave ishte iluzion.
Ai kundërshtoi:
“Këto ide mund të kenë pasoja të rrezikshme. Disa prej tyre tashmë ndihen.”
Ai shtoi se kinezët bazoheshin në një citim të vjetër leninist për “paevitueshmërinë e luftës deri në triumfin botëror të socializmit”, duke harruar ndryshimet historike.
Debati për Indinë dhe kufirin
Zhivkov pyeti:
“Pse shokët kinezë duan të përkeqësojnë marrëdhëniet me Indinë për një copë të vogël toke?”
Ai shtoi se veprimet e Kinës kishin:
– dëmtuar lëvizjet komuniste në Azinë Jugore,
– e rritur tensionin rajonal,
– e komplikuar luftën revolucionare.
Mbyllje
Dhe kjo… ishte vetëm pjesa e parë.
Dhjetë faqet e para të transkriptit të Bukureshtit zbulojnë jo thjesht mospajtime — por lindjen e një tërmeti gjeopolitik:
çarja e parë që do të bëhej Përçarja Sino–Sovjetike.
Bukureshti1960 #SinoSovietSplit #DokumenteArkivore #Historiani #ColdWarHistory #Kina #BRSS #Mao #Hrushov #Zhivkov
