Në prill të vitit 1980, pak ditë pas vdekjes së Josip Broz Titos, Enver Hoxha priti në Tiranë një delegacion të Partisë Komuniste të Gjermanisë (marksiste-leniniste), të kryesuar nga Ernst Aust. Takimi u zhvillua në një klimë të ngarkuar ndërkombëtare dhe rajonale, me Ballkanin në prag të destabilizimit dhe perandoritë ideologjike në krizë.
Në këtë fjalim të gjatë, Enver Hoxha bëri një analizë të thelluar të gjendjes në Jugosllavi dhe të pasojave që vdekja e Titos mund të sillte për rajonin dhe për Shqipërinë.
Jugosllavia pa Titon – “Një vend në kaos”
“Në këto situata thellohen edhe kontradiktat dhe zgjerohen lëvizjet nacionalçlirimtare”, tha Enveri. Sipas tij, stabiliteti i Jugosllavisë ishte një iluzion i krijuar nga prania e Titos, i cili me autoritetin e tij personal kishte mbajtur të bashkuara republikave rivale:
“Mund të krijohet përshtypja sikur në Ballkan ekziston njëfarë stabiliteti. Por ne gjykojmë se nuk është kështu… Jugosllavia është në kaos, në rrëmujë… kjo gjendje është krijuar vetë nga sistemi i vetadministrimit jugosllav dhe politika e klikës së Titos.”
Serbët dhe kroatët – “Kundërshtarë brenda një federate që nuk qëndron”
Hoxha theksoi se Jugosllavia nuk ishte kurrë një shtet i vërtetë, por një bashkim artificial interesash që tani rrezikonte të shpërthente:
“Serbët dhe kroatët janë dy kundërshtarët kryesorë në këtë shtet hibrid. Të dy janë për ruajtjen e federatës, por në funksion të hegjemonisë së vet.”
Ai parashikonte se përplasja mes tyre ishte çështje kohe:
“Kjo kontradiktë patjetër do të çojë ato në përleshje. Sa kohë do të kalojë që kjo situatë të kthehet në përleshje me zjarr, këtë nuk e parashikojmë dot…”
Roli i shqiptarëve në Jugosllavi – “Një komb që nuk i nënshtrohet askujt”
Një pjesë e gjatë e fjalës iu kushtua gjendjes së shqiptarëve në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi:
“Shqiptarët, e kam fjalën këtu për masat e popullit, janë kundër federatës… kanë qenë të persekutuar shumë, kundër tyre u zbatua politika e genocidit.”
Sipas Hoxhës, Tito u detyrua t’u jepte shqiptarëve disa të drejta, por vetëm për të frenuar krijimin e një Republike të dytë shqiptare:
“Kosovën Titoja nuk mund ta bënte republikë, sepse nuk mund të ekzistonin krahas njëra-tjetrës dy republika shqiptare…”
Pozicioni i Shqipërisë – “Nuk ndërhyjmë, por mbrojmë të drejtat e shqiptarëve”
Fjalimi i Enver Hoxhës vendos qartë vijat e kuqe të Shqipërisë:
“Do t’i mbrojmë vëllezërit tanë shqiptarë në Jugosllavi, në qoftë se këtyre u shkelen të drejtat që u jep kushtetuta, por në punët e brendshme të Jugosllavisë nuk përzihemi.”
Ai theksonte gjithashtu:
“Ne kemi deklaruar që, në rast se Jugosllavia do të sulmohet nga sovjetikët apo nga kushdo tjetër, ne, shqiptarët, do të luftojmë së toku me popujt jugosllavë.”
Kjo nuk ishte një deklaratë taktike, por një sinjal i qartë se Shqipëria do të vepronte për të ruajtur paqen në rajon nëse sovraniteti i vendeve përreth cenohej.
Ballkani në rrezik – “Një shkëndijë e luftës së madhe”
Në përfundim, Hoxha bëri një paralajmërim të zymtë për zhvillimet në Ballkan:
“Jugosllavia është një vend kapitalist plotësisht i varur nga fuqitë e huaja. Atë e drejton kapitali financiar i shoqërive shumëkombëshe. Kjo është shumë e rrezikshme për popujt jugosllavë, për ne, për qetësinë dhe sigurinë në Ballkan dhe në Evropë.”
Ai shtonte:
“Në qoftë se ndodh diçka në Ballkan, kjo mund të kthehet në një shkëndijë për shpërthimin e luftës botërore.”
Fjalimi i Enver Hoxhës nuk ishte thjesht një analizë politike; ishte një parashikim strategjik dhe një deklaratë ideologjike. Ai përfaqësonte frikën e një lufte të afërt, por edhe qartësinë e rrallë me të cilën një vend i vogël si Shqipëria i gjykonte zhvillimet globale.
