Nga një nxënës me bursë te pedagogu antifashist – rrëfimi i plotë i jetës së hershme të udhëheqësit shqiptar
Në një dokument të vitit 1973, arkivat shqiptare ruajnë me imtësi kujtimet dhe dëshmitë mbi një nga periudhat më pak të ndriçuara, por më formuese në jetën e Enver Hoxhës – kohën e tij si nxënës në Liceun e Korçës, më vonë si pedagog, e më pas si përfaqësues i mendimit të majtë dhe lëvizjes antifashiste.
Historia nis në vitin 1923, kur Enveri fillon shkollën e mesme në liceun e sapohapur të Gjirokastrës. Me mbylljen e këtij institucioni në 1928 për arsye financiare, ai përfiton një bursë shteti dhe transferohet në Liceun e Korçës.
🎓 Liceu i Korçës – Shkolla e mendimit kritik
Në Korçë, Enveri u dallua si një nxënës i zellshëm, sidomos në gjuhën frënge dhe histori. Por, më shumë sesa një nxënës i mirë, ai u bë shpejt një iniciator i protestave kundër padrejtësive në internat. Kur ushqimi ishte i keq apo ngrohja mungonte, ishte ai që i printe reagimeve kolektive të nxënësve. Në një rast, për guximin e tij, u përjashtua për disa ditë nga internati, por ky dënim vetëm sa e forcoi reputacionin e tij në mesin e nxënësve.
Ai gjithashtu ndihmonte shokët në leximin dhe kuptimin e literaturës frënge dhe broshurave politike që qarkullonin dorë më dorë në lice, duke përfshirë tekste për Leninin dhe revolucionin francez.
✈️ Studimet në Francë dhe Belgjikë – Fillimi i ndërkombëtarizmit të ideve
Pas mbarimit të liceut më 1930, Enveri përfiton bursë për të studiuar në Montpellier, Francë, në fakultetin e shkencave. Më vonë kalon në drejtësi. Në Francë dhe Belgjikë ai njihet me rrethet marksiste dhe fillon të bashkëpunojë me gazetën “L’Humanité” të Partisë Komuniste Franceze, duke dërguar artikuj për Shqipërinë.
👨🏫 Kthimi në Shqipëri dhe mësimdhënia në Liceun e Korçës
Në 1936, pas një qëndrimi në Bruksel si sekretar konsullor, Enveri kthehet në Shqipëri dhe, fillimisht, mëson në Tiranë. Shpejt transferohet në Liceun e Korçës, ku jep gjuhë frënge dhe mësim morali.
Nxënësit e përshkruajnë si një mësues të veçantë: i thjeshtë, i afërt, pa arrogancën e zakonshme të profesorëve, i cili fliste pa dorashka për moralin, jetën dhe nevojën për dije. Në një episod me një nxënës të pasur e dembel, Enveri shpërthen në një fjalim që përmbante thelbin e ideologjisë së tij:
“Ky vend nuk ka nevojë për të pasur që rrinë kot, por për njerëz me dije që i shërbejnë popullit”.
📚 Një pedagog me mendim të lirë
Në sallën e profesorëve, Enveri përplaset me një agjent të gazetës fashiste “Gazeta Shqiptare” që u kërkon abonime. Ai përgjigjet:
“Na ka abonuar Ministria? Le të na paguajë vetë!”
Po ashtu, kur një profesor francez tenton të ironizojë paradën ushtarake të Bashkimit Sovjetik, Enveri i përgjigjet:
“Një vend që e do paqen ka të drejtë të ketë një ushtri të zonja për të mbrojtur paqen.”
🔥 Preludi i veprimit politik
Për shkak të aktivitetit të tij në shkollë dhe jashtë saj, në fund të vitit 1939, Enveri pushohet nga puna si mësues. Më pas, hap dyqanin “Flora” në Tiranë, që do të bëhej qendra ku do të formohej Partia Komuniste Shqiptare më 8 nëntor 1941.
🗝️ Përfundim – Enveri si simbol i një epoke
Nga një nxënës me bursë që ngrinte zërin kundër gjellës së prishur, në udhëheqës i një lëvizjeje të tërë politike. Ky dokument arkivor dëshmon sesi idetë e hershme, eksperiencat e dhimbshme, dhe ndershmëria e përditshme formësuan figurën e Enver Hoxhës, jo vetëm si lider politik, por si produkt i një brezi që mësoi, protestoi dhe ndërtoi nga themeli.
